زنده کردن سنت حسنه ای که مردم پس از مرگ انسان هم به آن عمل کنند، نیز برای انسان مفید و سودمند است.مرگ یکی از مهمترین و نگران کننده ترین اتفاقاتی است که برای آدمیان رخ می دهد. انسان بواسطه اعمالش و این که نمی داند چه اتفاقاتی در انتظارش هست از مرگ گریزان است.
گذشته از این که باید خیلی مراقب اعمال خود باشیم تا مرگ خوبی داشته باشیم، انجام برخی اعمال نیز در روایات توصیه شده است تا در سختی مرگ، کمک ما باشد و کمی از سختی آن کاهش یابد.
سوره یس
زیاد شنیده اید که مرگ و تولد دو روی یک سکه هستند و همیشه مرگ مقدم بر حیات است در سوره ی مُلک هم می خوانیم:خَلَقَ الموتَ و الحیاة...
مرگ هم مقدم ذکر شده و هم مصرّح است که مرگ یک امر وجودیست نه یک امر عدَمی، پس مرگ شر نیست.
چنانچه جناب صدوق (رحمه الله علیه) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل می کنند:«ماخُلقتم للفناءِ بل خُلقتم للبقاءِ و إنّما تننقلونَ من دارٍ الی دار» (بحار:ج 6 / ص 249/ ح 87 ) شما برای فانی شدن و نیست و نابود شدن خلق نشده اید بلکه برای بقاء آفریده شده اید و (با مرگ) فقط از خانه ای به خانه ی دیگر منتقل می شوید.
از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است:«مردگانتان را که در قبرها آرمیده اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعائی به آنها هدیه کنید.
از امام مجتبی (علیه السلام) سؤال شد:مرگی که مردم به آن آگاهی ندارند چیست؟ فرمود:بزرگترین سروری است که بر مؤمنان وارد می شود؛ چرا که از سرای سختی ها به نعمت های همیشگی، انتقال می یابند و بزرگترین درد و مصیبت است بر کافران، زیرا از دنیا که بهشتش محسوب می داشتند به آتشی منتقل خواهند شد که هیچ نابودی و زوال ندارد:"ما الموتُ الذی جَهِلوه؟ قال:أعظمُ سرورٍ یرد علی المؤمنین إذ نقلوا عن دارِالنّکدِ إلی نعیمِ الأبد، و أعظمُ ثبورٍ یرد علی الکافرین إذ نقلوا عن جنّتهم إلی نارٍلاتبید و لا تنفد"( بحار:ج 6، ص 154).
مرگ برای اولیای خدا
"إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخ افُوا وَلَا تَحْزَنُ وا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنتُمْ تُوعَدُونَ * نَحْنُ أَوْلِیَاؤُکُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَفِی الْآخِرَةِ وَلَکُمْ فِیهَا مَا تَشْتَهِی أَنفُسُکُمْ وَلَکُمْ فِیهَا مَا تَدَّعُونَ"( سوره ی فصلت:آیات 30 31)؛
آنان که گفتند پروردگار ما خدای یگانه است و سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل می شوند که نترسید و غمگین نباشید. بشارت باد بر شما به همان بهشتی که پیامبران الهی وعده دادند. ما یاران و مددکاران شما در زندگی دنیا و در آخرت هستیم و برای شما هر چه بخواهید در بهشت فراهم است و هر چه طلب کنید به شما داده می شود. بسیاری از مفسّران برآنند که این امور هنگام مرگ رخ می دهد. به ویژه این که فرشتگان گویند ما دوستان شما در دنیا و آخرت هستیم. این تعبیر نشانه آن است که این گفتار هنگام احتضار خواهد بود.
" الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِکَةُ طَیِّبِینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ" (سوره ی نحل:آیه ی 32)
آنان که چون فرشتگان پاکیزه، قبض روحشان کنند به آنان گویند:درود بر شما به سبب اعمال نیکویی که در دنیا انجام داده اید اکنون به بهشت درآیید.
«أَلا إِنَّ أَوْلِیَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ الَّذِینَ آمَنُواْ وَکَانُواْ یَتَّقُونَ لَهُمُ الْبُشْرَی فِی الْحَیاةِ الدُّنْیَا وَفِی الآخِرَةِ» (یونس:آیات 62 -63-64)
این گروه عظیم الشان، از خوف و حزن ایمن می باشند. آنان نه غم گذشته را دارند و نه غصه و ترس آینده را، زیرا خداوند امور آنان را به عهده گرفته است. به آنان در همین دنیا و قبل از حلول مرگ بشارت داده می شود. خداوند امور آنان را به عهده گرفته و آنان با اختیار خود از اختیار دست کشیده اند.
نکته قابل توجه:
اموات از هر نوعی که باشند؛ اولیای خدا و انسان های معمولی نیازمند هدایایی هستند که زندگان برای آن ها بفرستند... از این هدایا برایشان غفلت نکنید
مرگ هم مقدم ذکر شده و هم مصرّح است که مرگ یک امر وجودیست نه یک امر عدَمی، پس مرگ شر نیست.
چنانچه جناب صدوق (رحمه الله علیه) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل می کنند:«ماخُلقتم للفناءِ بل خُلقتم للبقاءِ و إنّما تننقلونَ من دارٍ الی دار»( بحار:ج 6 / ص 249/ ح 87) شما برای فانی شدن و نیست و نابود شدن خلق نشده اید بلکه برای بقاء آفریده شده اید و (با مرگ) فقط از خانه ای به خانه ی دیگر منتقل می شوید.
هدیه ای برای اموات
وقتی به قبرستان می رویم نگران اموات دفن شده در آن هستیم و دلمان می خواهد کاری برایشان بکنیم و هدیه ای به آنها بدهیم تا آسایشی یابند.
روشن است که قرائت قرآن یکی از کارهای نیک و پسندیده است. در این مورد روایاتی وجود دارد که به بعضی اشاره می شود:
1. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است:«مردگانتان را که در قبرها آرمیده اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعائی به آنها هدیه کنید.»
2. حضرت امام صادق (علیه السلام ) می فرمایند:«مرده به خاطر طلب رحمت و آمرزشی که برای او می شود شادمان می گردد، همان گونه که زنده بوسیله هدیه ای که به او می دهند، خوشحال می گردد.»
3-حضرت امام رضا (علیه السلام) فرمودند:«هر کس قبر مؤمنی را زیارت کند و در کنار آن هفت مرتبه إنّا انزلناه بخواند، خداوند او را با صاحب قبر می آمرزد. »
می توان گفت:سوره های؛ فاتحه، یس، صافات، تبارک، احزاب، آیة الکرسی، هفت مرتبه اناانزلناه ... را می توان خواند و ثوابش را به اهل قبور اهداء کرد.
اهل قبور نیازمند به استغفار و طلب رحمت و اهداء ثواب هستند. در همین زمینه امام جعفر صادق علیه السّلام می فرماید:«ثوابی که پس ازمرگ به انسان می رسد سه چیز است؛
1. صدقه جاریه... 2. راه و رسم صحیحی که شخص در حال حیات بدان عمل می کرد و به گونه ای بوده که الگو برای دیگران می شد 3. فرزندی شایسته که برای او طلب مغفرت کند، و موجبات آمرزش پدر را فرهم سازد.»
در جای دیگر می فرماید:«همان گونه که زندگان با هدایا، شاد می شوند اهل قبور و برزخیان نیز با ترحم و استغفار که نسبت به آنان می شود؛ شاد می گردند.»
بنابر این اهداء ثواب و طلب مغفرت برای اهل قبور نافع است و از طریق اهل بیت علیهم السّلام توصیه شده است.
توصیه ای از آیة الله جوادی آملی (دام ظله)
آیه الله جوادی آملی (دام ظله) می فرمایند:خواندن آیات قرآن مخصوصاً سوره قدر و حمد و توحید و یس و سایر سوره ها برای اموات مفید است. انواع دعاها و استغفار برای آنان ثواب می آورد. البته خواندن قرآن و دعاها برای شخص خواننده دعاها بسیار مفید است و باعث هدایت و نورانیّت قلب می شود. در ضمن ثواب این هدایت ها و نورانیت ها به میّت می رسد و باعث خوشحالی او در عالم برزخ می شود.
علاوه بر اینکه زیارت و رفتن به نزد قبور مومنین توصیه شده و آن را سبب شادمانی میت شمرده اند. خصوصا زیارت قبر والدین که توصیه شده، انسان خواسته خود را در آنجا از خدا بخواهد.
توصیه ای هم به نفع مردگان و هم به نفع انجام دهندگان:
در روایتی زیبا توصیه ای دلنشین به ما شده است که هم به نفع مردگان است و هم به نفع انجام دهنده آن.
«هر کس در قبرستان، سوره "یس" را تلاوت کند، عذاب «اهل قبر» آن قبرستان کم می شود، و به تعداد مردگان، ثواب، برای قاری آن نوشته شود و بلاهای دنیا و عذاب های آخرت از او دفع گردد و به همین جهت این سوره را «دافعه» می نامند.» (کتاب «فضائل القرآن و العترة»، تألیف مرحوم آیة اللّه حاج میرزا ابوالفضل نجفی قدسی اصفهانی(ره))
همچنین سیوطی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت کرده است:«کسی که در شبی، برای طلب خشنودی خدا، سوره ی یس را بخواند، آمرزیده خواهد شد» (همان)
